Kripto Para Borsaları ile Kullanıcıları Arasındaki Sözleşmelerin Hukuki Niteliği ve Özellikleri
Mayıs 3, 2022
Yargıtay Karar İncelemesi “Y.HGK E.2017/50 K.2021/33 T.04.02.2021”
Ekim 13, 2022
Metaverse veya Türkçe tabiriyle sanal evren, geleneksel kişisel bilgisayarların yanı sıra sanal ve artırılmış gerçeklik cihazları aracılığıyla kalıcı çevrimiçi 3 boyutlu sanal ortamları destekleyen, İnternet'in varsayımsal bir yinelemesidir.
Aynı zamanda evren ötesi ya da öte evren olarak da adlandırılan Metaverse, bilgisayarlar, android cihazlar, VR lensler ve çeşitli 3D kullanıcı ara yüzleri sayesinde içinde bulunulan zaman ve mekan boyutundan uzaklaşılarak, fiziksel olarak içinde bulunulan evrenin ötesine geçme potansiyeli olarak da tanımlanmaktadır.
Borçlar Hukukuna Hakim Olan İlkeler
a) İrade Serbestisi
i. Sözleşme Yapma Ögürlüğü
ii. Sözleşmenin Konusunu Belirleme ve Düzenleme Özgürlüğü
b) Borç İlişkisinin Nisbiliği
Metaverse’de Yapılan Sözleşmenin Niteliği
Bu sözleşme her şeyden önce bir elektronik sözleşmedir. Elektronik sözleşmeler, elektronik ortamda internet araçları kullanılarak yapılan sözleşmelerdir.
Elektronik sözleşmeler,
a) mesafeli,
b) hazır olmayanlar arası ve
c) katılmalı sözleşmeler
olarak kabul edilmektedir.
- Dolaylı Ticaret: Sözleşme kuruluşu internet ortamında, ifa fiziksel ortamda
- Doğrudan Ticaret: Sözleşmenin kuruluşu ve ifası internet ortamında
Metaverse’de yapılacak sözleşmeler her iki türden de olabilir.
Metaverse’de Yapılan Sözleşmenin Taraflar Bakımından Türleri
a )Tacir & Tacir
b) Tacir & Tüketici
c) Tüketici & Tüketici
d) Kamu İdaresi & Tüketici
Metaverse’de yapılacak sözleşmelere uygulanacak hukuk kuralları bakımından bu ayrım önemlidir.
Metaverse’de Yapılabilecek Sözleşmeler
a) Satış Sözleşmesi
b) Saklama Sözleşmesi
c) İş Görme Sözleşmesi
d) Kredi Sözleşmesi
e) Kira Sözleşmesi
f) Mevduat Sözleşmesi
g) Eser Sözleşmesi
Metaverse’de şekle ya da bir merasime tabi sözleşmeler dışında her türlü sözleşme yapılabilir.
Sözleşme Müzakere Süreci
Sözleşme Öncesi Sorumluluk
(Culpa İn Contrahendo)
Örneğin, metaversede yapılan bir müzakere sonrasında sözleşme kurulmamış olsa dahi sözleşme taraflarının birbirlerinden aldıkların bilgileri «sır saklama yükümü» kapsamında yetkisiz kişilerle paylaşmaması gerekmektedir
Sözleşmelerin Kurulması
- Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. (Öneri + Kabul)
- İrade açıklaması, açık veya örtülü olabilir.
Metahuman & Avatar’ların «irade beyanı bakımından değerlendirilmesi» ;
a) Haberci
b) Temsilci
c) İletişim Aracı
Metaverse’de kişinin sanal karşılığı olan avatar ya da metahuman varlıkları, hukuken birer kişi olmadığı için haberci ya da temsilci olarak nitelendirilemez. Bu varlıklar sadece irade beyanını ileten birer «iletişim aracı» olarak nitelendirilebilir.
Metaverse’de irade açıklaması, şifahi olarak yapılabileceği gibi tamamen sayısallaştırılmış veriler aracılığıyla da yapılabilir.
Örneğin;
- Chat üzerinden yazı ile irade açıklanabileceği gibi,
- Ses ve/veya görüntü iletimi ya da
- Elektronik ortamda baştan belirlenmiş bir hareketin yapılması ve
- benzeri şekillerde de açıklayabilir.
Öneri-Kabul
Süreli öneri: Kabul için süre belirleyerek bir sözleşme yapılmasını öneren, bu sürenin sona ermesine kadar önerisiyle bağlıdır. Kabul bu süre içinde kendisine ulaşmazsa; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur.
Süresiz öneri:
a) Hazır olanlar arasında: Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olan bir kişiye yapılan öneri hemen kabul edilmezse; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur. Telefon, bilgisayar gibi iletişim sağlayabilen araçlarla doğrudan iletişim sırasında yapılan öneri, hazır olanlar arasında yapılmış sayılır (Mesajın gönderildiği anda karşı tarafın içeriği öğrenmesi).
b) Hazır olmayanlar arasında:
Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olmayan bir kişiye yapılan öneri, zamanında ve usulüne uygun olarak gönderilmiş bir yanıtın ulaşmasının beklenebileceği ana kadar, önereni bağlar. Öneren, önerisini zamanında ulaşmış sayabilir. Zamanında gönderilen kabul, önerene geç ulaşır ve öneren onunla bağlı olmak istemezse, durumu hemen kabul edene bildirmek zorundadır.
Metaverse’ün yapısına ve sözleşme taraflarının anlık iletişimde olup olmamalarına bağlı olarak sözleşme hazırlar arasında ya da hazır olmayanlar arasında akdedilebilir.
Her somut duruma göre bu ayrım olay özelinde değerlendirilmelidir.
- Öneren, önerisi ile bağlı olmama hakkının saklı olduğunu açıkça belirtirse veya işin özelliğinden ya da durumun gereğinden bağlanma niyetinde olmadığı anlaşılırsa, önerisi kendisini bağlamaz.
- Fiyatını göstererek mal sergilenmesi veya tarife, fiyat listesi ya da benzerlerinin gönderilmesi, aksi açıkça ve kolaylıkla anlaşılmadıkça öneri sayılır.
Metaverse’de ürünün sanal olarak sergilenmesi «mal sergilenmesi» kapsamına girmez; ancak, tarife ya da fiyat listesinin metaverse hesabı üzerinden iletilmesi öneri sayılabilir.
Sözleşmeler
Sözleşmelerin Şekli
- Sözleşmelerin geçerliliği, kanunda aksi öngörülmedikçe, hiçbir şekle bağlı değildir.
- Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir. Öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz.
Yazılı Şekil
- Yazılı şekilde yapılması öngörülen sözleşmelerde borç altına girenlerin imzalarının bulunması zorunludur.
- İmzanın, borç altına girenin el yazısıyla atılması zorunludur. Güvenli elektronik imza da, el yazısıyla atılmış imzanın bütün hukuki sonuçlarını doğurur.
- Kanunda aksi öngörülmedikçe, imzalı bir mektup, asılları borç altına girenlerce imzalanmış telgraf, teyit edilmiş olmaları kaydıyla faks veya buna benzer iletişim araçları ya da güvenli elektronik imza ile gönderilip saklanabilen metinler de yazılı şekil yerine geçer.
Sözleşmelerin Geçerliliği
Bütün Sözleşmelerde aranan geçerlilik koşulları;
- Taraflar ehil olmalıdır.
- Sözleşme, emredici hukuk kurallarına, kamu düzenine, genel ahlaka ve kişilik haklarına aykırı olmamalıdır.
- Sözleşmenin konusu imkansız olmamalıdır.
- İrade beyanları sağlıklı olmalıdır.
- Muvazaa bulunmamalıdır.
Bazı Sözleşmelerde aranan geçerlilik koşulları;
- Aşırı yararlanma bulunmamalıdır.
- Şekle uyulması.
- Genel İşlem Koşullarına aykırı olmamalıdır
Ön Sözleşme
- Bir sözleşmenin ileride kurulmasına ilişkin sözleşmeler geçerlidir.
- Kanunlarda öngörülen istisnalar dışında, ön sözleşmenin geçerliliği, ileride kurulacak sözleşmenin şekline bağlıdır.
Metaverse’de asıl sözleşme yapılabileceği gibi ön sözleşme de yapılabilir.
İrade Bozuklukları-Yanılma
Sözleşme kurulurken esaslı yanılmaya düşen taraf, sözleşme ile bağlı olmaz. Açıklamada yanılma;
Özellikle aşağıda sayılan yanılma hâlleri esaslıdır:
- Yanılan, kurulmasını istediği sözleşmeden başka bir sözleşme için iradesini açıklamışsa.
- Yanılan, istediğinden başka bir konu için iradesini açıklamışsa.
- Yanılan, sözleşme yapma iradesini, gerçekte sözleşme yapmak istediği kişiden başkasına açıklamışsa.
- Yanılan, sözleşmeyi yaparken belirli nitelikleri olan bir kişiyi dikkate almasına karşın başka bir kişi için iradesini açıklamışsa.
- Yanılan, gerçekte üstlenmek istediğinden önemli ölçüde fazla bir edim için veya gerçekte istediğinden önemli ölçüde az bir karşı edim için iradesini açıklamışsa.
Saikte yanılma;
Saikte yanılma, esaslı yanılma sayılmaz. Yanılanın, yanıldığı saiki sözleşmenin temeli sayması ve bunun da iş ilişkilerinde geçerli dürüstlük kurallarına uygun olması hâlinde yanılma esaslı sayılır. Ancak bu durumun karşı tarafça da bilinebilir olması gerekir.
İletmede yanılma
Sözleşmenin kurulmasına yönelik iradenin haberci veya çevirmen gibi bir aracı ya da bir araç tarafından yanlış iletilmiş olması hâlinde de yanılma hükümleri uygulanır.
Metaverse’de kişinin irade beyanı sistemden kaynaklı bir nedenle yanlış iletilirse bu hükümden faydalanılabilir.
İrade Bozuklukları-Aldatma
- Taraflardan biri, diğerinin aldatması sonucu bir sözleşme yapmışsa, yanılması esaslı olmasa bile, sözleşmeyle bağlı değildir.
- Üçüncü bir kişinin aldatması sonucu bir sözleşme yapan taraf, sözleşmenin yapıldığı sırada karşı tarafın aldatmayı bilmesi veya bilecek durumda olması hâlinde, sözleşmeyle bağlı değildir.
Metaverse & Aracı Hizmet Sağlayıcı İlişkisi (6563 sayılı Kanun Kapsamında)
6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a göre;
- Elektronik ticaret: Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyeti,
- Aracı hizmet sağlayıcı: Başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişileri ifade eder.
- Hizmet sağlayıcı: Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişileri
ifade eder.
Metaverse’ü işleten biri varsa ve bu sanal alanda ticaret yapılıyorsa, bu kişinin 6563 sayılı Yasa kapsamında «aracı hizmet sağlayıcı» ya da «hizmet sağlayıcı» olarak kabul edilmesi mümkündür.
6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a göre;
- Bilgilendirme yükümlülükleri,
- Kişisel verilerin korunmasına ilişkin yükümlülükler,
- Siparişin alınmasına ilişkin yükümlülükler,
- Ticari iletişime ilişkin yükümlülükler
Tüketici Hukuku Bakımından
- Tüketici: Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
- Sağlayıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
- Satıcı: Kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
- Mal: Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları,
- Tüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemini ifade eder.
Metaverse’te yapılacak sözleşme tüketici mevzuatına giriyorsa o zaman 6502 sayılı TKHK’nun mesafeli sözleşmelere ilişkin hükümleri uygulanacaktır.
İlk akla gelebilecek temel yükümlülükler;
- Bu Kanunda yazılı olarak düzenlenmesi öngörülen sözleşmeler ile bilgilendirmeler en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir şekilde düzenlenir ve bunların bir nüshası kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcısı ile tüketiciye verilir.
- Bu Kanunda düzenlenen sözleşmelere istinaden tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin bilgilerin, sözleşmenin eki olarak kâğıt üzerinde yazılı şekilde tüketiciye verilmesi zorunludur. Uzaktan iletişim aracıyla kurulan sözleşmelerde ise, bu bilgiler kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun şekilde verilir. Bu bilgilerin tüketiciye verildiğinin ispatı sözleşmeyi düzenleyene aittir.
- Haksız Şartlar
- Görevli Mahkeme-Tüketici Hakem Heyetleri
- Vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın, satılık olmadığı belirtilen bir ibareye yer verilmedikçe satışından kaçınılamaz.
- Hizmet sağlamaktan haklı bir sebep olmaksızın kaçınılamaz.
- Ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenler; aksine bir teamül, ticari örf veya adet ya da haklı bir sebep yoksa; bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin, kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat gibi koşullara ya da başka bir mal veya hizmetin satın alınması şartına bağlayamaz.
- Sipariş edilmeyen malların gönderilmesi ya da hizmetlerin sunulması durumunda, tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemez. Bu hâllerde, tüketicinin sessiz kalması ya da mal veya hizmeti kullanmış olması, sözleşmenin kurulmasına yönelik kabul beyanı olarak yorumlanamaz. Tüketicinin malı geri göndermek veya muhafaza etmek gibi bir yükümlülüğü yoktur.
- Bir mal veya hizmetin sipariş edildiğini iddia eden bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
- Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmete İlişkin Sorumluluk
Mesafeli Sözleşmeler
- Mesafeli sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.
- Tüketici, mesafeli sözleşmeyi ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirlenen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir.
- Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.
- Metaverse’ü işleten kişi «aracı hizmet sağlayıcı» olarak kabul edilirse, Tüketici Kanunu’na eklenen ve 01.10.2022 tarihinde yürürlüğe girecek özel hükümlere de tabi olacaktır.
- Oluşturdukları sistem ile satıcı veya sağlayıcı adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık eden aracı hizmet sağlayıcılar, sistem aracılığıyla kurulan mesafeli sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülüklerin kullanım süresi boyunca tüketicilerin yönetmelikle belirlenen hususlara ilişkin talep ve bildirimlerini iletebilmelerine ve takip edebilmelerine elverişli bir sistemi kurmak ve kesintisiz olarak açık tutmakla yükümlüdür.
Aracı hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet gösterenler aracılık ettikleri mesafeli sözleşmelere ilişkin olarak;
- Tüketiciye ön bilgilendirmenin yapılmasından, teyidinden ve ispatından satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen,
- Veri girişinin satıcı veya sağlayıcı tarafından yapıldığı durumlar hariç olmak üzere, yönetmelikle belirlenen ön bilgilendirmede bulunması zorunlu hususlardaki eksikliklerden,
- Bu maddede yer alan hususlardan dolayı tüketicilerin satıcı veya sağlayıcılar ile yaptıkları işlemlere ilişkin kayıtların tutulmasından ve istenilmesi hâlinde bu bilgilerin ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile tüketicilere verilmesinden,
- Satıcı veya sağlayıcı ile yaptıkları aracılık hizmetine ilişkin sözleşmeye aykırı uygulamaları nedeniyle satıcı ve sağlayıcıların bu madde hükümlerine aykırı davranmasına sebep oldukları her bir işlemden,
- Satıcı veya sağlayıcı adına bedel tahsil etmesi hâlinde, mal veya hizmetin tüketiciye teslim veya ifası sonrası bedelin satıcıya veya sağlayıcıya aktarıldığı durumlar ile 11 inci ve 15 inci maddelerde yer alan hakların kullanımı hariç olmak üzere teslim veya ifa ile cayma hakkına ilişkin yükümlülüklerden satıcı veya sağlayıcı ile birlikte müteselsilen,
- Satıcı veya sağlayıcı onayı olmaksızın düzenledikleri kampanyalı, promosyonlu veya indirimli satışlarda, sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden,
- Ön bilgilendirmede yer alan hususlar ile reklamlarında yer alan bilgilerin uyumlu olmasından ve ispatından sorumludur.
